Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı tarihinde sadece büyük fetihleriyle değil, aynı zamanda hukuk ve adalet alanında yaptığı reformlarla da tanınır. Ona “Kanuni” unvanını kazandıran en önemli özelliklerinden biri, Osmanlı hukuk sistemine getirdiği düzenlemelerdir. Bu dönemde Osmanlı hukuk sistemi kurumsallaşmış, hem şer’i (islami) hem de örfi (devletin koyduğu) kanunlar geliştirilerek toplumsal denge sağlanmıştır.
smanlı Hukuk Sistemi ve Kanuni’nin Rolü
Osmanlı hukuk sistemi iki temel kaynağa dayanıyordu:
-
Şer’i Hukuk (İslam Hukuku): Kuran, hadis ve fıkıh kurallarına dayanır.
-
Örfi Hukuk: Padişah tarafından koyulan yasalar olup, devleti idare etmek için oluşturulmuştur.
Kanuni, dönemindeki bu sistemin işleyişini düzenlemek ve devlet mekanizmasını daha verimli hale getirmek için yeni kanunlar hazırlatıp, eski yasaları güncelleyerek “Kanunname-i Âli Osman” adıyla bilinen yasal kodları oluşturmuştur.
Kanuni’nin Getirdiği Hukuki Reformlar
Kanuni Sultan Süleyman döneminde hukuki düzenlemeler şu önemli alanlarda geliştirilmiştir:
-
Vergi Sistemi
-
Tüm vergi oranları belirlendi ve keyfi vergilendirme ortadan kaldırıldı.
-
Ağar vergisi, hayvan vergisi ve üretim vergisi düzenlemeleri yapıldı.
-
-
Ticaret Hukuku
-
Esnaf ve zanaatkârların hakları korunarak ticaret ahlakı geliştirildi.
-
Kapitülasyonlarla Avrupalı tüccarlar Osmanlı’daki ticari sisteme entegre edildi.
-
-
Ceza Hukuku
-
Suç ve ceza düzenlemeleri netleştirildi, yolsuzlukla mücadele edildi.
-
Şidçet ve işkence yasağı getirildi, adil yargılanma esas alındı.
-
-
Toplumsal Adalet ve İnsan Hakları
-
Osmanlı’daki farklı dın gruplarına hukuki güvence verildi.
-
Tarlalarda çalışan köylüler koruma altına alındı.
-
Kadı Sistemi ve Adalet Mekanizması
Kanuni Sultan Süleyman döneminde mahkemelerde kadılar (hâkimler) daha yetkili hale getirildi. Kadılar, şehrin en yüksek adli ve idari yetkilisi olarak görev yaptılar. Mahkemeler dın, dil ve ırk farkı gözetmeden herkese hizmet verdi.
Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı hukuk sistemini modernleştirerek devleti daha sistemli bir hale getirdi. Onun döneminde getirilen kanunlar, Osmanlı Devleti’nin sonraki yüzyıllar boyunca düzenli işlemesini sağladı.